Wat doet alcohol met het (puber)brein?

Steeds meer tieners belanden op de eerste hulp omdat zij teveel alcohol hebben genuttigd. “Coma-zuipen” of “binge drinking” wordt het ook wel genoemd. Hoewel het gelukkig niet bij iedere jongere die alcohol drinkt op deze wijze afloopt,  is het percentage jongeren dat (teveel) alcohol drinkt groot. Van alle middelbare scholieren drinkt zo’n veertig procent zijn eerste drankje op twaalfjarige leeftijd en drinkt een derde van hen weleens meer dan vijf glazen per avond (meer dan 1.0 promillage alcohol).

Zoals we in ons vorige blog over het puberbrein al beschreven, is het brein van een jongere nog lang niet volgroeid. Pas wanneer iemand 25 of soms zelfs 30 jaar oud is, is de ontwikkeling van het brein afgerond. Doordat het brein van pubers nog niet is volgroeid, denken zij niet altijd na over de gevolgen van hun gedragingen en vertonen zij gedrag wat niet altijd verantwoordelijk is, waaronder het drinken van alcohol. En juist in deze belangrijke ontwikkelingsfase kan alcohol veel schade aanrichten.

Binge drinking

Onder binge drinking wordt verstaan: het in korte tijd drinken van veel glazen alcohol afgewisseld met perioden waarin er niets of nauwelijks wordt gedronken. Het risico van alcoholvergiftiging tijdens deze binges is groot. Op het moment dat het alcoholpromillage stijgt tot 0,8 promille of meer, dan spreekt men van binge drinking. Bij jongens komt dit neer op 6 glazen in twee uur en bij meisjes op 4 glazen in twee uur.

Gevolgen van alcoholschade

Het gebruik van alcohol kan bij structureel gebruik de hersenen van jongeren negatief beïnvloeden en zelfs beschadigen. De effecten daarvan zijn zichtbaar op korte en lange termijn. Een dronken tiener die vergeet waar hij is of zich de volgende ochtend niet meer kan herinneren wat er is gebeurd, is een voorbeeld van een effect op de hersenen op de korte termijn. Ook heeft een dronken tiener geen goede controle meer over zijn gedrag en is zijn aandacht verstoord Ook dit is een voorbeeld van een korte termijn effect op het brein. Onderzoek heeft aangetoond dat dit komt omdat een overvloed aan alcohol je hippocampus tijdelijk uitschakelt. De hippocampus is een hersenstructuur die de poort vormt van het korte termijngeheugen naar het langetermijngeheugen. Hierdoor worden de dingen die je meemaakt tijdelijk niet opgeslagen in je geheugen, wat tot black-outs kan leiden.

Lange termijn effecten: het geheugen

Maar ook op de lange termijn kunnen er problemen in het functioneren van de hersenen ontstaan. Geheugenproblemen zijn ook hiervan een voorbeeld. Uit longitudinaal onderzoek is naar voren gekomen dat langdurig gebruik van flinke hoeveelheden alcohol de verbindingen tussen de hippocampuscellen aantast, waardoor er problemen kunnen ontstaan in het functioneren van de hippocampus. Dit kan tot geheugenproblemen en aandachtsproblemen leiden. Ook laat het onderzoek zien dat de hersenen van een jonge binge drinker informatie tot 20% langzamer verwerkt, dan de hersenen van een jongere die niet of weinig drinkt. Daarnaast laat het onderzoek zien dat jonge drinkers 10 tot 15 punten in IQ achterblijven op leeftijdsgenoten die nooit stevig hebben gedronken.

Lange termijn effecten: het beïnvloeden van het ‘groeien’ en ‘snoeien’ van hersenverbindingen

Tijdens de ontwikkeling van het jonge brein neemt het hersenvolume toe tot zo’n 80 miljard zenuwcellen die allemaal met elkaar in verbinding staan. In deze ontwikkeling treden ook processen als ‘groeien’ en ‘snoeien’ op. Wanneer je bepaalde hersenverbindingen vaak gebruikt, dan versterkt je brein deze verbindingen en groeien er nieuwe verbindingen bij. Er worden “paden” gevormd in je geheugen: je leert dingen aan en onthoudt ze. Worden bepaalde verbindingen echter niet gebruikt? Dan snoeit je brein deze verbindingen weg. Dit snoeien is een belangrijk kenmerk in de hersenontwikkeling. Wanneer deze normale ontwikkeling is afgerond, zou je onder gezonde omstandigheden zo’n 10 duizend verbindingen per hersencel hebben overgehouden.

Alcohol zorgt ervoor dat niet het al dan niet gebruiken van een verbinding bepaalt of deze groeit of verdwijnt. Alcohol gaat als een dolle langs alle verbindingen en breekt verbindingen af, zelfs wanneer deze sterk en nuttig zijn. De piek in het natuurlijke groei- en snoeiproces ligt tussen de 12 en 17 jaar. Wanneer kinderen in deze leeftijd structureel veel drinken kan dit dus grote schade geven. Hersenscans laten zien dat bij deze kinderen de verbindingen tussen hersengebieden zwakker zijn en deze schade kunnen ze niet meer inhalen.

Lange termijn effecten: de prefrontale cortex

De prefrontale cortex ontwikkelt zich laat in de adolescentie en speelt een grote rol bij hogere functies als het vasthouden van informatie, beslissingen nemen, problemen oplossen, impulsen beheersen en sociaal gedrag. Er zijn aanwijzingen dat jongeren met een kleinere prefrontale cortex eerder geneigd zijn alcohol te drinken en te gaan binge drinken. Dit is goed verklaarbaar omdat wanneer je prefrontale cortex kleiner is, je kwetsbaarder blijkt te zijn voor experimenteel gedrag, je minder controle hebt over je keuzes en je impulsiever bent. Wanneer binge drinking vervolgens leidt tot verdere volumeverkleining van je brein, kan dit leiden tot verdere achteruitgang van deze complexere vaardigheden. Minder controle, meer drinken, minder controle, etcetera.

Meer informatie

De hierboven beschreven effecten van alcohol op je brein worden ook zichtbaar gemaakt in het volgende filmpje.

Dat het veelvuldig drinken van alcohol op jonge leeftijd dus schadelijke gevolgen kan hebben is wel duidelijk. Maar hoe leg je als ouders op een goede manier aan je puber uit dat hij of zij zorgvuldig met alcohol moet omgaan? Daar ligt nog genoeg uitdaging! Op deze site kun je meer informatie en tips vinden. En misschien kan het lezen van deze blog daar ook aan bijdragen?

Bronnen

STAP Nederlands Instituut voor Alcoholbeleid

NEMO Kennislink

Website uw kind en alcohol