Hartslagvariabiliteit & stress: wat heeft dat met elkaar te maken?

Hartslagvariabiliteit, hartritmevariabiliteit en HRV. Drie verschillende woorden, met dezelfde betekenis… een hele mond vol. Maar wat is dat nu precies? Hoe kun je HRV meten en wat heeft dat met je stresssysteem te maken? Daar vertellen we je in dit blog meer over.

Hartslagvariabiliteit en je autonome zenuwstelsel

Bij de Hersenfabriek helpen we je om inzicht te krijgen in je stresssysteem. Dit doen we door het meten van je hartslag en hartslagvariabiliteit (HRV). Je hartslag wordt geregeld door je autonome zenuwstelsel, welke een belangrijk onderdeel is van je stresssysteem. Het autonome zenuwstelsel regelt verder processen als je ademhaling, bloeddruk en spijsvertering. Het reageert continu op veranderingen in en buiten je lichaam en is constant bezig om in balans te blijven.

Hoe werkt je autonome zenuwstelsel?

Je autonome zenuwstelsel bestaat uit twee delen:

• Het sympathisch zenuwstelsel – je gaspedaal
• Het parasympatisch zenuwstelsel – je rem

Sympathisch zenuwstelsel: inspanning

Je sympathisch zenuwstelsel brengt je in actie wanneer dat nodig is. Het wordt daarom het ‘gaspedaal’ genoemd. Dit deel van je zenuwstelsel zorgt ervoor dat je lichaam energie vrijmaakt. Dit gebeurt bij iedere vorm van inspanning. Je hartslag en ademhaling versnellen, je bloeddruk stijgt en je lichaam maakt zich klaar om te presteren.

Parasympatisch zenuwstelsel: ontspanning

Na inspanning komt je parasympatisch zenuwstelsel in actie, oftewel de rem. Dit deel helpt je lichaam om te ontspannen en te herstellen waardoor je energieniveau weer kan stijgen. Je hartslag en ademhaling worden rustiger, je bloeddruk daalt, en je spijsvertering komt op gang. Met name tijdens je slaap is het parasympatisch zenuwstelsel actief.

Een goede samenwerking tussen deze twee systemen is heel belangrijk. Ze wisselen elkaar continu af, afhankelijk van wat je nodig hebt. Een gezonde balans tussen inspanning en ontspanning is belangrijk om je energiek en gezond te voelen.

Hartslagvariabiliteit geeft inzicht in je stresssysteem

Om te bepalen hoe jouw stresssysteem werkt, meten we in ons programma je hartslag en de hartslagvariabiliteit, oftewel de variatie in je hartritme (HRV). Aan de hand van deze gegevens kun je namelijk zien hoe goed je stresssysteem werkt en hoe de balans is tussen inspanning (sympatische activiteit) en ontspanning (parasympatische activiteit). Hoe zit dat precies?

Onze hartslagfrequentie geeft aan hoe snel het hart klopt. Dit wordt weergegeven in het aantal slagen per minuut. Je hartslag varieert gedurende de dag: het hart klopt sneller bij sporten (tot meer dan 180 slagen per minuut), maar ook wanneer we ergens van schrikken. Zelfs bij een gedachte aan een stressvolle situatie, gaat het hart sneller kloppen. Het hart klopt langzamer als we ontspannen. Tijdens de slaap kan het hart zelfs heel langzaam kloppen (tot 45 slagen per minuut).

HRV staat voor Hart Ritme Variabiliteit. Dit is de variatie in tijd tussen opeenvolgende hartslagen. De variatie tussen hartslagen kan vastgesteld worden door een reeks hartslagtijden te meten. In het plaatje hieronder zie je dat de tijd tussen twee opeenvolgende hartslagen steeds anders is. Hoe meer variatie er zit tussen een reeks opeenvolgende hartslagen, hoe hoger de is. Hoe kleiner de variatie, hoe lager de HRV.

Bij een gezonde hartslag varieert de tijd tussen de hartslagen continu. De variatie tussen opeenvolgende hartslagen wordt kleiner (lagere HRV) wanneer het sympathisch zenuwstelsel actief is.
De variatie wordt groter (hogere HRV) wanneer je parasympatisch zenuwstelsel actief is. Aan de hand van je hartslagvariabiliteit kunnen we dus de activiteit van je autonome zenuwstelsel zien.

De relatie tussen hartslagfrequentie en hartritmevariabiliteit

Wordt het sympathisch zenuwstelsel geactiveerd (door stress of inspanning), dan neemt de hartslagfrequentie toe en de hartritmevariabiliteit (HRV) af.
Wordt het parasympatisch zenuwstelsel geactiveerd (in rust of tijdens ontspanning), dan neemt de hartslagfrequentie af en de hartritmevariabiliteit (HRV) toe.

Waarom is het belangrijk om beide te meten?

De hartslagfrequentie meet hoe snel je hart klopt. Hartritmevairabiliteit geeft aan hoe flexibel je hart reageert op stress en herstel en hoe goed je lichaam schakelt tussen inspanning en ontspanning. Samen geven ze een compleet beeld van je van je autonome zenuwstelsel en hoe je lichaam omgaat met stress en herstel.

Voorbeeld:
Twee personen kunnen een rusthartslag van 60 slagen per minuut hebben. Als de ene persoon een hogere HRV van 80 ms heeft en de andere persoon een lagere HRV van 20 ms, dan is de eerste persoon waarschijnlijk meer ontspannen en veerkrachtig, met een hart dat beter kan schakelen tussen inspanning en ontspanning.

Hartslagvariabiliteit en een goed werkend stresssysteem

Wanneer het stresssysteem goed werkt zal de hartslag versnellen (en je HRV verlagen) wanneer je bijvoorbeeld gaat sporten. Je sympathisch zenuwstelsel wordt namelijk geactiveerd. De hartslag daalt (en je HRV stijgt) zodra je rust neemt, doordat het parasympatisch zenuwstelsel actief wordt. Het omhoog en omlaag gaan van je hartslagvariabiliteit is dus normaal en afhankelijk van wat je aan het doen bent.
Belangrijk is dat de HRV stijgt zodra je ontspant. Een hoge HRV in rust betekent dat je stresssysteem goed werkt en je goed kunt ontspannen en herstellen na een inspanning.

Hartslagvariabiliteit en een stresssysteem dat uit balans is

Wanneer je stresssysteem langere tijd actief is en je sympathisch zenuwstelsel vaker en/of langer aan staat dan je parasympatisch zenuwstelsel, raakt de balans verstoord. Dit leidt op den duur tot een chronisch verhoogde hartslag, zelfs tijdens rust en in je slaap. Dit leidt vervolgens tot een lagere hartslagvariabiliteit.

Een lage HRV en een hoge hartslag in rust kunnen dus een teken zijn dat je stresssysteem uit balans is. Je sympathisch zenuwstelsel blijft te actief. Het schakelen tussen inspanning en ontspanning lukt steeds minder goed en je lichaam is niet goed meer in staat te ontspannen en herstellen. Het gevolg is dat je energie langzaam zal afnemen. Je merkt dit vaak niet meteen, maar een disbalans in je stresssysteem kan uiteindelijk leiden tot klachten, zoals:

• een snellere hartslag en ademhaling (in rust)
• je gejaagd en onrustig voelen
• overprikkeld zijn
• moeheid
• maag- en darmklachten
• hoofdpijn
• moeite met concentreren
• geheugenproblemen.

Blijft je stresssysteem langdurig uit balans, dan kunnen de gevolgen ernstiger worden. Denk aan hoge bloeddruk, een verzwakt immuunsysteem, somberheid, angstklachten en burn-out. Daarom is het belangrijk om signalen van een disbalans op tijd te herkennen. Ons programma kan je daarbij helpen!

HRV meten: inzicht in je stresssysteem

HRV meten doen we bij de Hersenfabriek met behulp van geavanceerde technologie. Met een meetapparaat dat je op je borst draagt, registreren we continu de elektrische activiteit van je hart (ECG). Door meerdere dagen achtereen, 24 uur per dag te meten, kan een nauwkeurig en betrouwbaar beeld gegeven worden in hoe de hartslag en hartslagvariabiliteit variëren per situatie, taak of gebeurtenis.
Op deze manier kan goed in beeld worden gebracht of je hartslag en hartslagvariabiliteit zich aanpassen aan wat je aan het doen bent:

• Stijgt je hartslag en daalt je HRV bij inspanning? (zowel cognitief als fysiek)
• Daalt je hartslag en stijgt je HRV tijdens ontspanning?
• Hoe hoog is je HRV tijdens je slaap? (ontspanning)
• Heb je genoeg herstelmomenten gedurende de dag?

Door deze gegevens te analyseren, brengen we in kaart of je stresssysteem goed in balans is en zo niet, waar dit aan kan liggen. Dit geeft je de juiste handvatten om verbetering aan te brengen.

Waarom is HRV meten zo belangrijk?

Stressklachten ontstaan vaak pas als je stresssysteem al langere tijd uit balans is. Door je stresssysteem met behulp van HRV te meten, kun je in een eerder stadium signaleren of er iets niet goed gaat. Zo kun je op tijd aanpassingen maken en klachten voorkomen. Zelfs als je je nu goed voelt, is het dus waardevol om te weten hoe jouw stresssysteem functioneert.

Ontdek hoe jouw stresssysteem werkt door jouw HRV te meten

Bij de Hersenfabriek maken we inzicht in je stresssysteem eenvoudig, betrouwbaar en persoonlijk. Door jouw unieke metingen te analyseren en je handvatten te geven voor verbetering, helpen we je lichaam (weer) goed te schakelen tussen inspanning en ontspanning. Hierdoor zal stress verminderen en je energieniveau toenemen.

Wil jij weten hoe jouw stresssysteem functioneert? Meld je dan vandaag nog aan voor ons programma en krijg grip op je stress en energie!

Wil jij ons programma inzetten om je medewerkers te helpen meer inzicht te krijgen in hun stress en energie?
Lees dan hier verder of neem contact met ons op om de mogelijkheden te bespreken!